Svar

Lobbíismi eða hagsmunagæsla er iðja sem lobbíistar eða hagsmunaverðir stunda. Finna má orðið lobbíisti í íslenskri orðabók:

(niðrandi) maður sem starfar við að greiða hag fyrirtækis, samtaka o.s.frv. við stjórnvöld og stjórnmálamenn.

Orðið virðist hafa fremur neikvæðan blæ í íslensku enda er opinber hagsmunagæsla ekki jafnalgeng í íslenskum stjórnmálum og til dæmis í Bandaríkjunum og Bretlandi.

***

Í skýrslu sem nefnd á vegum neðri deildar breska þingsins gerði má sjá ýmislegt um hagsmunagæslu. Þar segir meðal annars að hún sé nauðsynleg lýðræðinu og það sé mikilvægt að einstaklingar og samtök geti haft áhrif á ákvarðanir sem tengjast umhverfi þeirra. Hagsmunaverðirnir eru oft sérfræðingar á ákveðnu sviði og þeirra hlutverk er að veita stjórnvöldum upplýsingar svo unnt sé að taka upplýsta ákvörðun.

Í skýrslunni er bent á að undanfarin ár hafi hagsmunagæsla fengið á sig neikvæðan blæ meðal almennings. Í því samhengi er meðal annars talað um hve peningar hafi þar mikil áhrif. Minni samtök, þá sérstaklega góðgerðarsamtök, hafa minna á milli handanna og geta vart haldið úti jafnöflugri baráttu og stærri og fjársterkari samtök. Rödd fárra einstaklinga getur því yfirgnæft álit almennings. Hagsmunaverðir hafa hins vegar bent á að sérfræðingarnir viti hvað þeir syngi og þannig sé hægt að réttlæta ákvarðanirnar. Þetta hefur verið nefnt sérfræðingaræði. En lýðræðinu getur stafað mikil hætta af sérfræðingaræðinu þar sem almenningur er einfaldlega sniðgenginn enda séu úrlausnarefnin ekki við „hæfi“.

Breska þingið og Big Ben.
Ýmislegt annað getur haft áhrif á ákvarðanatöku. Til dæmis hafa fjölmargir stjórnmálamenn setið í stjórnum fyrirtækja. Þrátt fyrir að einhver tími sé liðinn frá stjórnarsetu getur slíkt skapað tortryggni meðal almennings, sérstaklega hvað varðar mál er tengjast þessum sömu fyrirtækjum. Hagsmunaárekstrar sem þessir tengjast svokallaðri snúningshurð (e. revolving door), þar sem menn tengjast bæði einkageiranum og hinum opinbera.

Eins og með margt annað er leyndin oft vandamál. Hugsanlega er lítið vitað um starfsferil þess sem reynir að hafa áhrif á ýmis málefni og þar af leiðandi vandasamt að sjá fyrir hvaða hagsmunir eru í húfi. Hvort að einstaklingur sé knúinn áfram af málefninu sem slíku og með hagsmuni almennings að leiðarljósi eða hvort peningar ríði baggamuninn og hagsmunir almennings sitji á hakanum. Leiðin fram hjá þessu vandamáli gæti ef til vill tengst frekara gagnsæi. Því mætti ef til vill ná með að skylda hagsmunaverði til að segja fyrir hverja þeir hafa unnið og að hvaða málefnum. Enn mikilvægara gæti verið að setja skýrar reglur um skilin á milli opinbera geirans og einkageirans.

Menn hafa reynt að hafa áhrif á ákvarðanir annarra allt frá fyrstu tíð og ekki er að sjá að það muni breytast í náinni framtíð. Hins vegar er nauðsynlegt að mál séu skoðuð frá öllum sjónarhornum og þar koma hagsmunaverðir vissulega við sögu. Mikilvægt er að menn greini á milli þess hvenær þeir taki upplýsta ákvörðun með hag almennings að leiðarljósi og hvenær þeir gangi að kröfum hagsmunavarða.

Heimildir:

• Wikipedia.com - Lobbying
• Wikipedia.com - Revolving door
• Skýrsla nefndar á vegum neðri deildar breska þingsins.
• Íslensk orðabók. Þriðja útgáfa aukin og endurbætt. Mörður Árnason ritstjóri. Edda, Reykjavík 2002.

Mynd:

• Wikipedia.com - breska þingið. Sótt 18.6.2010.