Svar

Ef Ísland gengur í Evrópusambandið mun það geta tekið upp evruna sem gjaldmiðil að uppfylltum tilteknum efnahagslegum viðmiðunum um samleitni (Maastricht-skilyrðunum). Skilyrðin lúta að meginþáttum efnahagsmála: verðbólgu, vöxtum, stöðugleika í gengismálum auk afkomu hins opinbera og skuldum þess.

***

Aðildarríki Evrópusambandsins geta ekki bara tekið upp sameiginlega mynt sambandsins, evru, heldur ber þeim að gera það. Á meðal markmiða sambandsins er „að koma á efnahags- og myntbandalagi þar sem evra er gjaldmiðillinn“ (4. mgr. 3. gr. sáttmálans um Evrópusambandið). Í sáttmálum Evrópusambandsins eru þau aðildarríki sem ráðið hefur ekki tekið ákvörðun um hvort uppfylli nauðsynleg skilyrði fyrir því að taka upp evru kölluð aðildarríki með undanþágu (139. gr. sáttmálans um starfshætti ESB).

Aðildarríkjum Evrópusambandsins ber að taka evruna upp sem gjaldmiðil.

17 aðildarríki Evrópusambandsins nota evru sem gjaldmiðil og tilheyra þar með evrusvæðinu. Tvö aðildarríki, Bretland og Danmörk, hafa formlega samið um varanlega undanþágu frá því að vera skuldbundin til að taka upp evru (sjá bókanir 15 og 16). Eftir standa níu aðildarríki með undanþágu sem eru mislangt á veg komin með að uppfylla svonefnd Maastricht-skilyrði, sem öll ríki þurfa að fullnægja til að geta tekið upp evru sem gjaldmiðil. Skilyrðin lúta að meginþáttum efnahagsmála: verðbólgu, vöxtum, stöðugleika í gengismálum auk afkomu hins opinbera og skuldum þess. Þau eru:

• Verðstöðugleiki. Verðbólga skal ekki vera meira en 1,5 prósentum hærri en meðaltal verðbólgu í þeim þremur ESB-löndum sem hafa hagstæðustu verðbólguþróunina.
• Vaxtamunur. Nafnvextir langtímaskuldabréfa skulu ekki vera meira en 2 prósentum hærri en langtímavextir í þeim þremur ESB-löndum sem hafa hagstæðustu verðbólguþróunina.
• Stöðugleiki í gengismálum. Ríki skal hafa verið aðili að gengissamstarfi Evrópu (ERM II) í að minnsta kosti tvö ár án gengisfellingar. Gjaldmiðill ríkisins má ekki sveiflast um meira en ±15% í kringum það miðgildi sem ákvarðað er í ERM II.
• Afkoma hins opinbera. Halli á rekstri hins opinbera má ekki vera meiri en sem nemur 3% af vergri landsframleiðslu (VLF).
• Skuldir hins opinbera. Skuldir hins opinbera mega ekki vera meiri en sem nemur 60% af VLF eða að skuldahlutfallið stefni nægilega hratt að því marki ef það er hærra en 60%.

Þátttaka í gengissamstarfi Evrópu er formlega séð valfrjáls og getur hafist hvenær sem er eftir að aðild hefst. Þó er ætlast til þess af aðildarríkjum sem ekki hafa samið um varanlega undanþágu frá upptöku evru að þau taki þátt í gengissamstarfinu á einhverjum tímapunkti.

Ákveði Íslendingar að ganga í Evrópusambandið munu þeir geta tekið upp evruna sem gjaldmiðil, að uppfylltum ofantöldum skilyrðum, og verður til þess ætlast af þeim.

Heimilidir og mynd:

• European Central Bank (2003): Policy position of the governing council of the European Central Bank on exchange rate issues relating to the acceeding countries.
• Sáttmálinn um Evrópusambandið og sáttmálinn um starfshætti ESB.
• Mynd sótt á www.fnp.de, 21.6.2012.