Svar

Upprunalega barst Evrópuvefnum eftirfarandi spurning:

Hefur tilskipun 2009/158 tekið gildi á Íslandi og þá hvenær? Er til íslensk þýðing á þeirri tilskipun eða er hún væntanleg?

Á grundvelli samningsins um Evrópska efnahagssvæðið ber íslenskum stjórnvöldum að taka upp í íslensk lög þann hluta reglna Evrópusambandsins sem lúta að innri markaði sambandsins. Það getur hins vegar verið snúið að finna út úr því hvort og ekki síst hvernig tiltekin ESB-gerð hafi tekið gildi á Íslandi. Gott er ganga til verks með eftirfarandi spurningar að leiðarljósi:

• Hefur viðkomandi gerð verið tekin upp í EES-samninginn með ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar?
• Hvað segir í ákvörðuninni um gildistöku? Er um aðlaganir eða undanþágur að ræða?
• Hefur gerðin verið innleidd í íslenskan rétt?

Hér á eftir verður fjallað almennt um aðferðir og hjálpartæki til að svara ofantöldum spurningum og tekið dæmi af tilskipun nr. 2009/158 (um skilyrði á sviði heilbrigðis dýra sem hafa áhrif á viðskipti innan Bandalagsins með alifugla og útungunaregg og á innflutning þeirra frá þriðju löndum) sem spurt var um.

Hefur viðkomandi gerð verið tekin upp í EES-samninginn með ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar?

Í EES-lagasafninu (EEA-Lex) á heimasíðu EFTA er að finna upplýsingar um allar gerðir ESB sem hafa verið teknar upp í EES-samninginn með ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar. Aðeins er hægt að leita eftir svokölluðu CELEX-númeri gerðar en það er flokkunarnúmer ESB. Númer gerða byrja alltaf á tölunni 3. Síðan koma fjórar tölur fyrir árið, 2009 í dæminu okkar. Þá kemur bókstafur sem segir til um hvort um er að ræða tilskipun, ákvörðun eða reglugerð. Eftirfarandi stafir eru notaðir:

• R fyrir reglugerð,
• D fyrir ákvörðun og
• L fyrir tilskipun.

Loks er númer gerðarinnar skráð í fjórum tölustöfum, 0158 í dæminu okkar. Leitarrunan í dæminu okkar er þá 32009L0158 og vísar til ársins 2009, tilskipunar númer 158.

Skjáskot af niðurstöðum leitar að tilskipun nr. 2009/158 í EES-lagasafninu.

Leit að CELEX-númerinu 32009L0158 í EES-lagasafninu leiðir í ljós að tilskipunin var tekin upp í EES-samninginn með ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar (JCD, joint committee decision) nr. 074/2012 þann 30. apríl 2012.

Hvað segir í ákvörðuninni um gildistöku? Er um aðlaganir eða undanþágur að ræða?

EFTA/EES-ríkin semja stöku sinnum um sérstakar aðlaganir eða undanþágur frá ákveðnum ákvæðum eða jafnvel gerðum í heild sinni. Því er nauðsynlegt að skoða ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar til þess að öðlast fulla mynd af réttarstöðunni hverju sinni.

Neðarlega á síðunni með niðurstöðunum úr leitinni í EES-lagasafninu er að finna tengla sem vísa til ákvörðunar sameiginlegu EES-nefndarinnar á ensku, þýsku, íslensku og norsku. Í ákvörðuninni kemur fram að hún skuli taka gildi 1. maí 2012 (3. grein) og að hún gildi ekki fyrir Ísland (sjá 8. lið inngangsorða):

Ákvörðun þessi varðar löggjöf um lifandi dýr önnur en fisk og eldisdýr. Ísland er undanþegið löggjöf á þessu sviði, eins og fram kemur í 2. mgr. inngangsorða I. kafla I. viðauka við samninginn. Ákvörðun þessi á því ekki að taka til Íslands.

Tilskipun nr. 2009/158 hefur því verið tekin upp í EES-samninginn og tók gildi í EFTA/EES-ríkjunum að Íslandi undanskildu þann 1. maí 2012.

Hefur gerðin verið innleidd í íslenskan rétt?

EES-gerðir eru innleiddar í íslenskan rétt á tvo vegu, með lögum eða stjórnvaldsfyrirmælum, eins og nánar er fjallað um í svari Evrópuvefsins við spurningunni Hvernig innleiðir Ísland tilskipanir og annað frá ESB?

Eftirlitsstofnun EFTA, ESA, hefur eftirlit með því að EFTA/EES-ríkin standi við skuldbindingar sínar á grundvelli EES-samningsins og ber stjórnvöldum ríkjanna að upplýsa ESA um með hvaða hætti EES-gerðir hafi verið innleiddar. Eftirlitsstofnunin heldur utan um upplýsingarnar í gagnagrunni ESA um innleiðingu gerða (EFTA Surveillance Authority Implementation status database). Þar má sjá stöðu innleiðingar eftir ríkjum og upplýsingar um hvernig viðkomandi gerð var innleidd í hverju landi.

Leit í gagnagrunninum að tilskipun nr. 2009/158 leiðir í ljós að gerðin hefur verið innleidd að fullu í Noregi (full implementation) en hvorki á Ísland né í Liechtenstein, sem hafa varanlega undanþágu frá gerðinni í heild (PWH, Permanent derogation for the whole act).

Skjáskot af niðurstöðum leitar að tilskipun nr. 2009/158 í gagnagrunni ESA um innleiðingu gerða.

Hafi gerð sem leitað er eftir verið innleidd á Íslandi birtast upplýsingar um með hvaða lögum eða stjórnvaldsfyrirmælum það hafi verið gert. Ef til dæmis er leitað í gagnagrunninum að tilskipun nr. 94/33, um vinnuvernd barna og ungmenna, kemur í ljós að hún hefur verið innleidd í íslensk lög með 'lögum nr. 52/1997 um breytingu á lögum um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum, nr. 46/1980, með síðari breytingum' og 'lögum nr. 68/2003, um breytingu á lögum nr. 46/1980, um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum'.

Í lagasafni Alþingis má síðan nálgast viðkomandi lög og á reglugerðarvef stjórnarráðsins viðkomandi stjórnvaldsfyrirmæli, til þess að sjá efnislega innleiðingu gerðarinnar í íslenskan rétt.

Á EES-vefsetri utanríkisráðuneytisins er hægt að leita að öllum þýddum gerðum sem teknar hafa verið upp í EES-samninginn. Þótt tiltekin gerð komi ekki fram í leitinni er mögulegt að hún hafi verið tekin upp í EES-samninginn en að þýðingu vanti þar sem þýðing gerða tekur yfirleitt nokkra mánuði. Leit að tilskipun nr. 2009/158 skilar engum niðurstöðum og er þýðing að öllum líkindum ekki væntanleg þar tilskipunin gildir ekki á Íslandi eins og áður sagði.

Heimildir og mynd:

• EEA-Lex | European Free Trade Association. (Skoðað 2.12.2014).
• Ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar nr. 74/2012 frá 30. apríl 2012. (Skoðað 2.12.2014).
• EFTA Surveillance Authority Implementation status database | Implementation status | Internal Market | EFTA Surveillance Authority. (Skoðað 2.12.2014).
• EES | Samningar | Utanríkisráðuneyti | EES | Samningar | Viðskipti | Málefni | Utanríkisráðuneyti. (Skoðað 2.12.2014).
• Alþingi - Lagasafn. (Skoðað 2.12.2014).
• http://www.reglugerd.is/interpro/dkm/WebGuard.nsf/DK-leit?OpenForm&DK-Main_Root&Exact=1. (Skoðað 2.12.2014).